Begrip

- Definitie: recent veranderd:
o Tot 2003: Verschillend geslacht
o Vanaf 2003: niet meer vereist
- Rest definitie
o Huwelijk is juridisch
o Huwelijk is een contract
o Huwelijk is een plechtig contract (formeel)
o Huwelijk = verliefdheid
- Maar: ook deze elementen vroeger

Vroeger

- Eerst: sociaal fenomeen
- Later: juridisch, maar geen contract
- Vervolgens wel contract, maar niet altijd aanvaard
- Pas twintig jaar geleden: contract en algemeen aanvaard
- 2003: homohuwelijk
- Dus
o Ook vroeger zeer sterke veranderingen huwelijk
o Niet denken dat alleen nu iets veranderd is

Romeinen: huwelijk = sociaal

- Romeinen in de vroegste fase

o Huwelijk niet juridisch
->
Enkel maatschappelijke band
o Gevolgen: wel juridisch
o Vb. patria potestas

Germanen: huwelijk = juridisch, geen contract

- Voor volksverhuizingen
o Roof-huwelijk = vrouw stelen
->
Vrouw ziet niet zitten  verkrachten
- >
Familie vrouw ziet niet zitten  wraak
- Later: 2 soorten huwelijken
o Officiële huwelijk

• Basis alliantie families (cfr. joint venture)

• 
  Is koophuwelijk: door vaders
• 
  Fasen
•  Koop
•  Verloving = man betaalt geld aan familie
•  verplichting tot trouwen, anders schending naam
•  Huwelijk = groot feest bij meisje
•  Veel volk als getuige RH
•  RH: met elkaar naar bed gaan (bijslaap)
• 
  Evolutie
•  Betalen aan
  zelf  is dan toch van hem
•  Symbolisch goudstukje   geeft
  een ring

o Friedelehe (tweederangshuwelijk)

• 
  Lagere status echtgenote
• 
  Maar friedel < friudula

o Ook andere vormen van samenleven

• 
  Meerdere vrouwen mogelijk ( RORE)

Het kerkelijk huwelijksrecht

De kerk en het huwelijk = contract

- Kerk: huwelijk = contract uit liefde
- Gevolgen: wil  en

- Doordringen kerkelijke opvattingen
o Geen incestueuze huwelijken
o Huwelijk kan niet ontbonden
- Kerkelijk monopolie huwelijksrecht
o Gelijkvormig recht in verschillende landen
- Maar: nog voortleven oudere praktijken

Voor Trente: consensueel contract

Consensualisme  formalisme

- Huwelijk = contract
- 10de-12de eeuw: onenigheid: consensueel of plechtig contract?
o Consensueel: vrije wil koppel volstaat
o Plechtig contract: bijkomende plechtigheden noodzakelijk (copula carnalis31)
- Decretale veniens ad nos
o De feiten

X heeft beloofd met A te trouwen en al kinderen  hier al seks, dus hiermee
getrouwd

X met B al ja-woord gegeven
o De oplossing van de paus: huwelijk in twee gevallen

• 
  Verba de presenti32  voorkeur paus: consensueel
• 
  Verba futuro33 + copula carnalis

- Verband met de concrete casus: paus zat in met 4 kinderen
- Voordelen van deze theorie voor vrouwen
o Vlug huwelijk:  niet zomaar seks en daarna verlaten
o Milde bewijsvoering

Vereisten voor een geldig huwelijk

- Grondvereisten  huwelijksbeletselen
o Aan 1 grondvereiste niet voldaan  huwelijksbeletsel
o Effect huwelijk beletselen

• 
  Verhinderende: huwenden worden gestraft, huwelijk blijft geldig
• 
  Vernietigendende: huwelijk is nietig

- Verhinderd: voorbeeld
o Vb. trouwen in vasten
o Vb. zware misdaden
- Vernietigend
o Onbekwaamheid:

Leeftijd:  14j /
12j

• 
  Impotentie  of frigiditeit
  
•  Vb. huwelijk ongeldig door impotentie, en bij 2e
  toch kinderen  1e geldig
• 
  Vorig huwelijk: al getrouwd
• 
  Religieuze redenen: verschil godsdienst of gewijd

o Gebrekkige toestemming (contract):

Geen toestemming

Wilsgebreken: geweld (altijd), dwaling (soms), bedrog (nooit)
o Relatie tussen de echtgenoten (familiebanden) 34
o Niet: toestemming ouders
- Vormvereisten
o Kerkbannen: voorafgaande bekendmaking huwelijk
+ huwelijk in facie ecclesie35: in voorportaal van kerk, met priester en getuigen
o Maar: clandestien huwelijk: is geldig (wel boete)

• 
  Reden: kerk is voor huwelijk
• 
  Vormvereisten zijn verhinderend huwelijksbeletsel

o Nadelen: geen registratie, dus

• 
  Moeilijker bewijsvoering
• 
  Een paradijs voor bigamisten

o Casus uit 1502

• 
  Jacques x Perette  geldig
• 
  Perette al getrouwd met Guillaume  geldig
• 
  Guillaume al getrouwd met Jeanne  ongeldig
• 
  Jeanne al getrouwd met Claude  geldig

- Dispensatie
o Kan soms
o Maar: kost geld

Het verzet van de familie

- Opvatting familie
o Huwelijk ≠ liefde huwenden
o Huwelijk = alliantie families

• 
  Vb. contract ‘mijn oudste zoon x uw dochter’
•  Als eerste zoon sterft, is tweede de oudste

o Maar huwelijk zonder akkoord familie is toch geldig, daarom:

• 
  Strafrechtelijke maatregelen
• 
  Erfrechtelijke maatregelen

- Strafrecht
o Vrouwenroof en verleiding

• 
  Begrippen
•  Vrouwenroof = tegen haar wil
  ontvoeren en mee trouwen
•  Verleiding = met haar wil
  schaken en mee trouwen
• 
  Zijn misdrijf tegen familie eerder dan tegen vrouw

o Vrouwenroof: gelijkt op verkrachting

• 
  Voorwaarde van geroep:
  moet roepen + 7 getuigen  verkrachting

• 
  Straf: onthoofding met de plank
• 
  Ontkomen aan straf:
  toch vrijwillig met hem huwen

o Verleiding

• 
  Straf: verbanning en boete
•  Uitz. ook voor vrouw

- Erfrecht
o Verlies goederen en erfrecht t.v.v. familie

• 
  Vrouw terug naar familie, als ze niet doet verlies goederen en erfrecht

o Bescherming familie staat dus voorop
o Maar weinig succes maatregelen

• 
  Voorbeeld: Boudewijn en Judith  sticht later graafschap Vlaanderen
• 
  Voorbeeld: Boulogne: laat zich schaken om van man af te raken (2x)

Na Trente (1563): plechtig contract

- Algemeen kader: contra-reformatie
o Kritiek prot. (reformatie): clandestien huwelijk  veel gesjoemel
- Voortaan: huwelijk is plechtig contract
o Voorwaarden

• 
  3 voorafgaande kerkbannen
• 
  Met parochiepriester en 2 getuigen
• 
  Registratie in huwelijksregister

o Gevolgen: nietigheid
- Maar: huwelijk blijft vooral zaak huwenden zelf

De invoering van het burgerlijk huwelijk: de triomf van familie en overheid

De wetgeving van Jozef II op het huwelijk: een eerste stap naar de

secularisering van het huwelijk
- Tussenkomst overheid voor Verlichting: marginaal
o Tegen geldverspilling op trouwfeesten
o Tegen charivari e.d.

• 
  Grappen op trouwfeesten
• 
  Vb. waterput vergiftigen

- Opvattingen Verlichtingen: weg met macht van kerk
- Edict van Jozef II uit 1784: burgerlijk huwelijk, maar:
o Blijft beperkt

• 
  Zelfde vormvoorwaarden: pastoor (indien katholiek)
• 
  Verandering: burgerlijke i.p.v. kerkelijke rb

o Tussenkomst ouders vereist (als je jonger dan 25)

• 
  Mogelijkheid aanvechten bij rechter

De Franse Revolutie: de definitieve secularisering van het huwelijk

- Burgerlijk huwelijk, maar
o Echte secularisering huwelijk

Vb. ook trouwen met andere religies
o Huwelijk enkel zaak huwenden

• 
  Geen instemming verwanten
• 
  Geen andere bepalingen

o In feite kerkelijk huwelijk met burgerlijk sausje

• 
  Gewoon gekopieerd: vb. kerk  gemeentehuis

BW van 1804

- Ligt net zoals Fra. Rev. in lijn van kerkelijk recht
- Uitzonderingen
o Voorrang burgerlijk huwelijk: eerst burgerlijk huwelijk, daarna kerkelijk

 Leopold III
o Vereiste toestemming ouders

• 
  Jonger dan 21
  / 25   toestemming van beide ouders vereist (vader
• doorslaggevend)
• 
  Jonger dan 30  akte van eerbied aan ouders betekenen, kunnen binnen 15d naar
• rb.
• 
  Ouder dan 30  akte van eerbied aan ouders betekenen, altijd huwen
• 
  Dus: geen echte vrijheid
• 
  Reden: lange procedure  liefde misschien al afgekoeld

Na 1804

- Geleidelijke terugkeer vrijheid
- Maar tot 1983: niet altijd vrijheid
o Afschaffing akte van eerbied pas in 1983
- Dus: huwelijk = liefde: pas volledig sinds 1983
o Uitz. minderjarigen

De toekomst: homohuwelijk en crisis

- 2003: homohuwelijk
- Vragen
o Nog verder veranderen?

• 
  1/1-huwelijk behouden?

o Heeft huwelijk nog zin? (cfr. Swennen: het huwelijk afschaffen?)

• 
  Concurrentie van samenwonen
•  1998 wettelijk samenwonen
•  Reden: toen geen homohuwelijk
•  Nadeel: minder beschermd
•  Gevolg: evolutie naar tweederangshuwelijk
•  Cfr. Wet van 28 maart 2007: beperkt erfrecht
•  Vraag: zinvol? Want meestal
• Feitelijk samenwonen
• Nog minder bescherming
• Gevolg: ook hier roep om meer bescherming
• Oplossing: herinvoeren Romeins huwelijk: altijd gevolgen koppelen aan
• samenwonen
• Maar nog veel belangrijker